Việc bài vở đăng tải trên Facebook bị kiểm duyệt hay tháo gỡ là điều không còn gì xa lạ với cộng đồng người sử dụng Facebook Việt Nam. Nhiều người đã than phiền các nội dung đăng tải của họ bị tháo gỡ một cách âm thầm hay Facebook áp dụng Tiêu Chuẩn Cộng Đồng một cách tùy tiện thiếu hợp lý.
Tình trạng này xãy ra khá phổ biến trên toàn thế giới, đã khiến nhiều tổ chức thuộc nhiều lãnh vực xã hội dân sự, chính trị, phi chính phủ, truyền thông phải lên tiếng.
Hôm 13/11/2018 vừa qua, 88 tổ chức quốc tế trong đó có Access Now, American Civil Liberties Union, Electronic Frontier Foundation, Committee to Protect Journalists, Human Rights Watch, Pen America và Việt Tân đã công bố một bức thư ngỏ gửi ông Mark Zuckerberg, Chủ Tịch kiêm Giám Đốc Điều Hành của Facebook, với nội dung kêu gọi Facebook phải xem lại và điều chỉnh cách làm việc, cụ thể là cung cách họ xóa nội dung đăng tải của người sử dụng.
Ba yêu cầu chính được nêu lên với Facebook trong thư ngỏ gồm:
- Yêu cầu Facebook phải minh bạch hóa các quyết định của mình qua việc thông báo cho người sử dụng biết họ đã vi phạm điều lệ cụ thể nào và Facebook đã khám phá ra vi phạm đó bằng cách nào.
- Yêu cầu Facebook phải cho người sử dụng quyền khiếu nại mỗi khi bài đăng bị gỡ bỏ, và quyết định sau khi khiếu nại phải được thẩm định bởi một “quan toà” mới, khác; cũng như tạo thủ tục khiếu nại dễ dàng hơn cho người sử dụng.
- Yêu cầu Facebook công bố nhiều dữ kiện hơn nữa liên quan đến nội dung bị gỡ bỏ, cụ thể là bao nhiêu phần nội dung bị kiểm duyệt và bao nhiêu bài đã bị gỡ nhầm.
Những tổ chức nói trên yêu cầu Facebook phải áp dụng Santa Clara Principles, là một số nguyên tắc chuẩn mực đã được soạn ra nhằm giúp các công ty kỹ thuật cải tiến chính sách điều hành và tôn trong nhân quyền của người sử dụng.
Quý vị có thể xem nguyên văn lá thư bằng Anh ngữ qua đường dẫn này: https://santaclaraprinciples.org/open-letter/
Dưới đây là bản dịch Việt ngữ cùng danh sách 88 tổ chức đồng ký tên:
Kính gửi ông Mark Zuckerberg,
Viện Bảo tàng Nghệ thuật Philadelphia, một dân biểu quốc hội Đan Mạch, và một xướng ngôn viên truyền hình Philippines có điểm gì chung? Tất cả họ đều đã bị áp dụng sai các Tiêu Chuẩn Cộng Đồng của Facebook. Nhưng không giống như những người sử dụng bình thường khác, các cá nhân và tổ chức này nhận được sự chú ý của truyền thông, đã có thể tiếp cận nhân viên Facebook và trong một số trường hợp, nhận được lời xin lỗi và được khôi phục nội dung của họ. Nhưng đối với hầu hết người sử dụng, nội dung mà Facebook xoá bỏ hiếm khi được khôi phục và một số người dùng còn có thể bị cấm sử dụng Facebook ngay cả trong trường hợp Facebook nhầm lẫn.
Khi Facebook xuất hiện trên màn hình của những người bị cho là vi phạm các nguyên tắc của Facebook và nội dung của họ bị xóa hoặc tài khoản của họ bị hủy, họ sẽ được gửi một thông báo cho biết rằng đây là quyết định chung cuộc và không thể khiếu nại. Mãi đến năm 2011, sau cuộc vận động nhiều năm trời của các tổ chức nhân quyền, công ty của ông mới cho thêm một phương cách để người dùng được khiếu nại về quyết định hủy tài khoản của họ, và chỉ từ năm 2018, Facebook mới cho tiến hành một quy trình khắc phục việc quý vị tháo gỡ sai lầm với một số loại nội dung đăng tải. Tiến trình khiếu nại này chỉ dành cho các bài đăng bị xóa vì nội dung có hình ảnh khoả thân, hoạt động tình dục, ngôn từ kích động thù địch hoặc hình ảnh bạo lực.
Đây là một bước cải tiến tốt, nhưng chưa đủ.
Hôm nay, chúng tôi các tổ chức xã hội dân sự ký tên dưới đây, kêu gọi Facebook hãy cung cấp một phương cách để tất cả mọi người sử dụng được quyền khiếu nại về các trường hợp bị cho rằng vi phạm nội dung đăng tải, và trong mọi trường hợp, quyết định sau khi khiếu nại phải được tái thẩm định bởi một nhân sự hẳn hoi.
Sứ mệnh của Facebook được cho là cung cấp cho mọi người thẩm quyền để xây dựng cộng đồng và đưa thế giới đến gần nhau hơn. Với hơn hai tỷ người sử dụng và với nhiều tính năng, Facebook là một phương tiện truyền thông hàng đầu thế giới. Chúng tôi biết rằng ông nhận thức được trách nhiệm phải ngăn chặn những lạm dụng và giữ an toàn cho người sử dụng. Như ông đã biết, các công ty truyền thông xã hội, bao gồm Facebook, có trách nhiệm phải tôn trọng nhân quyền. Các cơ quan nhân quyền quốc tế và trong khu vực đã có những khuyến cáo cụ thể để cải thiện vấn đề này, nhất là khuyến cáo về quyền được giải quyết các trở ngại.
Facebook vẫn còn thua xa các đối thủ của mình trong lãnh vực cung cấp cho người sử dụng một quy trình giải quyết thoả đáng (1). Kết quả từ nhiều năm nghiên cứu và tài liệu cho thấy, các nhân viên kiểm duyệt nội dung, cũng như sự kiểm duyệt bằng máy tính, dễ bị sai lầm, và cho dù với tỷ lệ sai lầm thấp nhưng trong một môi trường khổng lồ này vẫn có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng với hàng triệu người sử dụng bị bịt miệng. Vậy mà, người sử dụng Facebook chỉ có thể khiếu nại các quyết định về nội dung của họ trong một số trường hợp hạn chế và họ không thể biết mức độ mà các quyết định gỡ bỏ một cách nhầm lẫn này phổ biến đến mức nào, nếu Facebook không gia tăng minh bạch hóa vấn đề (2).
Mặc dù chúng tôi thừa nhận rằng Facebook có quyền ấn định các Tiêu Chuẩn Cộng Đồng theo các giá trị riêng của Facebook, nhưng quý công ty vẫn phải có trách nhiệm tôn trọng những biểu đạt của người sử dụng trong khả năng tốt nhất của Facebook. Hơn nữa, các nhóm xã hội dân sự trên toàn cầu đã chỉ trích Tiêu Chuẩn Cộng Đồng của Facebook thể hiện sự thiên vị và được áp dụng không đồng đều giữa các ngôn ngữ và bối cảnh văn hóa khác nhau. Cung cấp một cơ chế khắc phục, cũng như càng minh bạch hóa vấn đề, sẽ giúp quý vị tiến xa hơn trong việc hỗ trợ sự biểu đạt của người sử dụng.
Đầu năm nay, một nhóm các nhà hoạt động và học giả đã đưa ra Nguyên tắc Santa Clara về Tính minh bạch và Trách nhiệm trong Kiểm duyệt nội dung, nhằm đề xuất một bộ tiêu chuẩn tối thiểu về tính minh bạch và quyền kháng cáo hợp lý. Các đề xuất này phù hợp với tường trình của Báo cáo viên đặc biệt của Liên Hiệp Quốc David Kaye, về việc thúc đẩy quyền tự do ngôn luận và biểu đạt ý kiến. Ông David Kaye gần đây đã cỗ võ cho việc hình thành “một phương cách kiểm duyệt nội dung trực tuyến, với nhân quyền là trọng tâm”. Các đề xuất này cũng phù hợp với các Nguyên tắc Hướng dẫn của Liên Hiệp Quốc về Kinh doanh và Nhân quyền, trong đó nêu rõ trách nhiệm phải tôn trọng nhân quyền của các công ty.
Cụ thể, chúng tôi yêu cầu Facebook hãy áp dụng các Nguyên tắc Santa Clara vào chính sách kiểm duyệt nội dung và thực hành của mình và cung cấp:
THÔNG BÁO: GIẢI THÍCH RÕ RÀNG CHO NGƯỜI SỬ DỤNG TẠI SAO NỘI DUNG ĐĂNG TẢI CỦA HỌ BỊ GIỚI HẠN.
- Thông báo này phải bao gồm điều khoản cụ thể nào từ Tiêu chuẩn Cộng đồng mà nội dung bị xét thấy vi phạm.
- Thông báo phải chi tiết đủ để cho phép người sử dụng xác định được nội dung bị giới hạn là gì và phải bao gồm các thông tin về cách nội dung được phát hiện, đánh giá và bị gỡ bỏ ra sao.
- Người sử dụng phải được thông tin rõ ràng về cách khiếu nại quyết định gỡ bỏ này.
KHIẾU NẠI: CUNG CẤP CHO NGƯỜI SỬ DỤNG CƠ HỘI KHIẾU NẠI QUYẾT ĐỊNH KIỂM DUYỆT NỘI DUNG.
- Cơ chế khiếu nại phải dễ dàng truy cập và dễ sử dụng.
- Các khiếu nại phải được xem xét bởi một con người hoặc một nhóm người không tham gia vào quyết định kiểm duyệt ban đầu.
- Người sử dụng phải có quyền cung cấp bằng chứng hoặc tài liệu mới để được xem xét trong việc khiếu nại.
- Khiếu nại phải có một quyết định và hồi âm nhanh chóng cho người sử dụng.
- Bất kỳ trường hợp ngoại lệ nào đối với nguyên tắc khiếu nại phổ quát phải được bạch hóa rõ ràng và phải phù hợp với các nguyên tắc nhân quyền quốc tế.
- Facebook nên cộng tác với các đối tác liên hệ để phát triển thêm các nguyên tắc tự chấn chỉnh một cách độc lập cho phương tiện truyền thông xã hội, để gia tăng mức độ trách nhiệm của mình (3).
SỐ LIỆU: CÔNG BỐ CÁC BÁO CÁO MINH BẠCH VỀ VIỆC THỰC THI TIÊU CHUẨN CỘNG ĐỒNG.
- Cung cấp toàn bộ dữ liệu về các loại nội dung bị kiểm duyệt (bài viết, hình ảnh hoặc video; bạo lực, ảnh khoả thân, vi phạm bản quyền, v.v.) cũng như số lượng nội dung bị kiểm duyệt hoặc bị xóa cho mỗi loại.
- Cung cấp số liệu về số lần các quyết định kiểm duyệt được tiến hành do báo của người sử dụng, bởi một chương trình báo động đáng tin cậy, hoặc bằng những kỹ thuật chủ động thực thi các Tiêu chuẩn Cộng đồng của quý vị (chẳng hạn như sử dụng các thuật toán học).
- Cung cấp số liệu về các quyết định đã được khiếu nại một cách hiệu quả hoặc được phát hiện đã bị áp dụng sai lầm.
- Cung cấp số liệu phản ánh liệu công ty có chủ động thực hiện các cuộc tái kiểm tra về các quyết định kiểm duyệt mà người dùng không khiếu nại, cũng như tỷ lệ quyết định sai mà công ty tìm thấy.
Article 19, Electronic Frontier Foundation, Center for Democracy and Technology, and Ranking Digital Rights
7amleh - Arab Center for Social Media Advancement
Access Now
ACLU Foundation of Northern California
Adil Soz - International Foundation for Protection of Freedom of Speech
Africa Freedom of Information Centre (AFIC)
Albanian Media Institute
American Civil Liberties Union
Americans for Democracy & Human Rights in Bahrain (ADHRB)
Arab Digital Expression Foundation
Artículo 12
Asociación Mundial de Radios Comunitarias América Latina y el Caribe (AMARC ALC)
Association for Progressive Communications
Brennan Center for Justice at NYU School of Law
Bytes for All (B4A)
CAIR San Francisco Bay Area
CALAM
Cartoonists Rights Network International (CRNI)
Cedar Rapids, Iowa Collaborators
Center for Independent Journalism - Romania
Center for Media Studies & Peace Building (CEMESP)
Child Rights International Network (CRIN)
Committee to Protect Journalists (CPJ)
Digital Rights Foundation
EFF Austin
El Instituto Panameño de Derecho y Nuevas Tecnologías (IPANDETEC)
Electronic Frontier Finland
Elektronisk Forpost Norge
Foro de Periodismo Argentino
Foundation for Press Freedom - FLIP
Freedom Forum
Fundación Acceso
Fundación Ciudadano Inteligente
Fundación Datos Protegidos
Fundación Internet Bolivia.org
Fundación Vía Libre
Fundamedios - Andean Foundation for Media Observation and Study
Garoa Hacker Club
Global Voices Advocacy
Gulf Center for Human Rights
HERMES Center for Transparency and Digital Human Rights
Hiperderecho
Homo Digitalis
Human Rights Watch
Idec - Brazilian Institute of Consumer Defense
Independent Journalism Center (IJC)
Index on Censorship
Initiative for Freedom of Expression - Turkey
Instituto Nupef
International Press Centre (IPC)
Internet without borders
Intervozes - Coletivo Brasil de Comunicação Social
La Asociación para una Ciudadanía Participativa ACI Participa
MARCH
May First/People Link
Media Institute of Southern Africa (MISA)
Media Rights Agenda (MRA)
Mediacentar Sarajevo
New America's Open Technology Institute
NYC Privacy
Open MIC (Open Media and Information Companies Initiative)
OpenMedia
Pacific Islands News Association (PINA)
Panoptykon Foundation
PEN America
PEN Canada
Peninsula Peace and Justice Center
Portland TA3M
Privacy Watch
Prostasia Foundation
Raging Grannies
ReThink LinkNYC
Rhode Island Rights
SFLC.in
SHARE Foundation
SMEX
South East Europe Media Organisation
Southeast Asian Press Alliance (SEAPA)
SumOfUs
Syrian Archive
Syrian Center for Media and Freedom of Expression (SCM)
t4tech
Techactivist.org
The Association for Freedom of Thought and Expression
Viet Tan
Vigilance for Democracy and the Civic State
Visualizing Impact
Witness
Xnet
(1) Xem thêm tài liệu của EFF: Who Has Your Back? 2018 Report https://www.eff.org/who-has-your-back-2018, và Ranking Digital Rights Indicator G6, https://rankingdigitalrights.org/index2018/indicators/g6/
(2) Xem thêm tài liệu Ranking Digital Rights, Indicators F4 https://rankingdigitalrights.org/index2018/indicators/f4/, và F8, https://rankingdigitalrights.org/index2018/indicators/f8/ và New America’s Open Technology Institute, “Transparency Reporting Toolkit: Content Takedown Reporting”, https://www.newamerica.org/…/transparency-reporting-toolki…/
(3) Thí dụ, xem thêm tài liệu của Article 19: “Self-regulation and ‘hate speech’ on social media platforms,” https://www.article19.org/…/Self-regulation-and-%E2%80%98ha… speech%E2%80%99-on-social-media-platforms_March2018.pdf.
