Sau tai nạn nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi, quy chế vận dụng điện nguyên tử ở Nhật trở nên nghiêm khắc hơn. Ngoài các tiêu chuẩn mới do Ủy ban Quy chế Nguyên tử lực (độc lập với chính quyền) đưa ra còn phải qua sự khám định của Ủy ban Địa chấn. Lọt được qua hai cửa ải này vẫn còn phải qua một cửa ải khác, đó là phải có sự đồng ý của người dân sinh sống trong vòng bán kính 30 km tính từ nhà máy điện hạt nhân.
Nhà máy điện hạt nhân Takahama ở tỉnh Fukui
Năm 2014, Tổng công ty điện lực Kansai đã làm đơn xin cho nhà máy điện hạt nhân Takahama ở tỉnh Fukui hoạt động trở lại vào tháng 11 năm nay.
Sau khi cho các chuyên gia đến kiểm tra, ngày 15/02/2015 Ủy ban Quy chế Nguyên tử lực tuyên bố nhà máy điện hạt nhân Takahama đáp ứng tiêu chuẩn của quy chế mới. Tuy nhiên, đúng tiêu chuẩn không có nghĩa là an toàn 100%, vì với kỹ thuật hiện nay chưa có thể dự đoán được thiệt hại gây ra bởi một trận động đất có cường độ lớn hơn 9 độ Richter và trận sóng thần tiếp theo sau.
Tuy nhận lời cảnh cáo đó, nhưng Tổng công ty điện lực Kansai vẫn tiến hành bước kế tiếp là hỏi ý kiến của cư dân trong khu vực. Nhiều người cư ngụ gần nhà máy điện hạt nhân Takahama cương quyết không chấp nhận cho nhà máy điện này tái hoạt động nên đã làm đơn kiện, và được tòa sơ thẩm Fukui thụ lý hồ sơ.
Nhiều phiên tòa đã được mở ra sau đó để nghe hai bên trình bày các luận cứ của mình. Ngày 14/04/2014 tòa phán quyết là nhà máy điện hạt nhân Takahama phải tạm thời ngưng tái hoạt động sau tháng 11 năm 2015. Bản phán quyét ghi rằng, cho dù Ủy ban Quy chế Nguyên tử lực đã thông qua, nhưng Ủy ban này cũng đề cập đến vài tiêu chuẩn chưa hợp lý đối với quy chế mới về nguyên tử lực, và nhất là không dám bảo đảm là tai nạn [sẽ] không xảy ra. Trong trường hợp xảy ra tai nạn, sự nguy hiểm đối với sinh mạng của cư dân không sao mà lường được, nên họ có quyền đòi hỏi việc ngưng tái hoạt động của nhà máy điện hạt nhân Takahama.
Phán quyết này có ảnh hưởng lớn đối với việc tái hoạt động của các nhà máy điện hạt nhân ở Nhật. Phía Tổng công ty điện lực Kansai cho biết họ sẽ làm đơn kháng cáo lên tòa Phúc thẩm.
Về phía chính phủ Nhật thì Bộ trưởng Phủ Thủ tướng kiêm phát ngôn viên chính phủ là ông Kan đã họp báo nói rằng, Chính phủ tôn trọng sự giám định của Ủy ban Nguyên tử lực nên không thay đổi đường lối liên quan đến việc tái hoạt động của các nhà máy điện hạt nhân. Tuy nhiên phía chính phủ cũng yêu cầu các tổng công ty điện lực phải thận trọng trong việc xúc tiến cho các nhà máy điện hạt nhân tái hoạt động. Do phán quyết của tòa sơ thẩm Fukui, nhà máy điện hạt nhân Takahama vẫn tiếp tục ở trong giai đoạn tạm thời ngưng tái hoạt động; và chính phủ Nhật sẽ quan tâm theo dõi những phản ứng của Tổng công ty điện lực Kansai.
Chuyện điện hạt nhân ở Nhật hiện nay là như thế, còn việc Nhật bán kỹ thuật cho Việt Nam thì sao? Tổ chức bảo vệ môi trường FoE Japan cho biết, dù Chính phủ Abe vẫn muốn bán kỹ thuật điện hạt nhân cho Việt Nam, nhưng việc này đang bị các đoàn thể, tổ chức, trong đó có FoE, cũng như nhiều người dân Nhật phản đối mạnh mẽ.
Ba lý do chính được các tổ chức bảo vệ môi sinh và người dân Nhật nêu ra để phản đối là: Thứ nhất, nguyên tử, ô nhiễm phóng xạ là vấn đề hết sức nguy hiểm. Tai nạn nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi đến nay còn chưa xử lý xong và chưa rõ sự thiệt hại lên đến bao nhiêu, vậy mà vẫn muốn xuất khẩu kỹ thuật điện hạt nhân sang Việt Nam là điều không thể chấp nhận được. Thứ hai, Việt Nam hiện nay là một quốc gia không mở rộng thông tin và không bảo đảm quyền tự do ngôn luận, người dân không được phép vận động để phản đối những chính sách [sai trái] của nhà nước. Rất nhiều người Việt Nam biết được sự cực kỳ nguy hiểm của điện hạt nhân nhưng không thể công khai lên tiếng thảo luận cũng như truyền bá cho mọi người biết. Thứ ba là sự phung phí một cách quá đáng liên quan đến điện hạt nhân. Điện hạt nhân mà không có ngân sách nhà nước đổ vào liên tục thì không thể duy trì hoạt động được. Ngân sách nhà nước của Việt Nam đang ở trong tình trạng thiếu hụt trầm trọng, lấy đâu ra tài khoản để duy trì sự hoạt động của nhà máy điện hạt nhân? Như vậy rốt cuộc thì tiền viện trợ ODA rót vào đó chỉ để cho một số xí nghiệp và cá nhân hưởng lợi, mà ODA là tiền thuế của người dân Nhật (*)
Một câu hỏi được các ký giả đặt ra là, nếu Nhật không bán kỹ thuật điện hạt nhân cho Việt Nam thì các quốc gia khác sẽ bán. Câu hỏi này đã được nữ nghị sĩ Fukuda (trước đây là Chủ tịch đảng Xã hội Dân chủ) trả lời như sau: “Ai bán thì quyền của người ta, chứ Nhật Bản phải dứt khoát không nhúng tay vào việc mua bán này. Tai nạn nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi chưa giải quyết xong mà đem bán kỹ thuật cho người ta, nếu tai nạn xảy ra - mà chắc chắn sẽ xảy ra - thì Nhật đâu có thể phủi tay được. Người dân Nhật ít ra cũng phải chịu trách nhiệm tinh thần về hành động gắp lửa bỏ tay người khác của chính quyền ông Abe.”
(*) Độc giả có thể vào trang mạng dưới đây của FoE Japan để xem bằng tiếng Nhật http://www.foejapan.org/energy/news/pdf/111031).
