Thanh Hà - RFI
Việc lính Nga tháo chạy khỏi vùng chiến lược Kherson ở miền nam Ukraina và ngay cả tại các vùng lãnh thổ mà Matxcơva vừa tuyên bố sáp nhập vào Liên Bang Nga, đã làm rộ lên những chỉ trích gay gắt nhắm vào quân đội Nga.
Tức nước vỡ bờ : Không chỉ có công luận mà ngay cả trong giới lãnh đạo tại Matxcơva đã công khai bày tỏ phẫn nộ về « chiến dịch quân sự đặc biệt » mà tổng thống Putin phát động để xâm chiếm Ukraina. Cho đến tận tháng 9 vừa qua, các phương tiện truyền thông Nga, các quan chức trong chính quyền, các chuyên gia đều trước sau như một, xem việc Matxcơva điều quân sang Ukraina là một « nghĩa vụ cao cả ». Mọi tiếng nói phản chiến đều bị khép vào tội bôi nhọ quân đội và với tội danh này, bị cáo cơ thể bị xử phạt tù.
Nhưng lệnh động viên lính dự bị mà tổng thống Vladimir Putin ban hành hôm 21/09/2022 khiến công luận Nga không còn không còn tránh né từ « chiến tranh ». Tiếp theo đó là hình ảnh dân Nga tìm mọi cách để trốn lệnh động viên và lần đầu tiên trong lịch sử, công dân của một quốc gia đem quân xâm lược một nước khác lại phải ồ ạt đi tị nạn.
Những thất bại liên tiếp của quân đội Nga trên chiến trường Ukraina là một bước ngoặt trong cuộc chiến mà Matxcơva đã khai mào. Dấu hiệu gần đây nhất là phát biểu của chủ tịch Ủy Ban Quốc Phòng tại Hạ Viện Nga, tướng Andreï Kartapolov hôm 05/10/2022. Ông cho rằng đã đến lúc quân đội phải « nói thật » với công luận về những thất bại quân sự. Vào lúc quân đội Ukraina đã giải phóng thị trấn Lyman, trong vùng Donetsk, miền đông Ukraina, một mắt xích quan trọng về mặt hậu cần, bộ Quốc Phòng Nga vẫn khẳng định đang « ồ ạt tấn công » và quân đội Nga đang « giáng cho kẻ thù những thiệt hại nặng nề ». Về tình hình tại miền nam Ukraina, bộ Quốc Phòng Nga cũng có giọng điệu tương tự.
Chủ tịch Ủy Ban Quốc Phòng tại viện Duma đòi bộ Quốc Phòng Nga phải « nói sự thật » với dân khi ông trả lời Vladimir Soloviov, nhà báo nổi tiếng là « một người yêu nước », là cái loa phóng thanh của điện Kremlin. Ngay Soloviov gần đây đã không còn ngần ngại cho rằng quân đội Nga đang « tự bắn vào chân mình », khi để những cho những kẻ « bất tài » chỉ huy chiến dịch Ukraina. Thân trọng hơn, một phóng viên chiến trường của báo chí chính thức là ông Alexandre Kots thì dám tường thuật rằng « không có tin vui từ chiến trường Ukraina trong những ngày sắp tới ».
Một nhà quan sát khác trên đài truyền hình nhà nước không ngần ngại lưu ý khán giả « quân đội Nga chỉ tiến được từng thước đất một, nhưng lại tuyên bố chiếm hết tỉnh này đến tỉnh khác » trên lãnh thổ Ukraina. Các phương tiện truyền thông Nga không còn vòng vo khi nêu bật những « khó khăn » quân đội Nga vấp phải trên trận địa và thừa nhận Nga trong tình trạng « thiếu quân » để tiếp tục sứ mệnh « giải phóng Ukraina », như Vladimir Putin đã thông báo hôm 24/02/2022 khi biện minh cho việc đưa quân xâm chiếm nước láng giềng.
Trong tuần, lãnh đạo Cộng hòa Tchetchenia Ramzan Kadyrov đã táo bạo chỉ trích luôn cả một số tướng lĩnh Nga. Trước mắt, Kadyrov mới chỉ « đánh ở vòng ngoài », nhắm vào Alexandre Lapine, lãnh đạo các chiến dịch trong vùng Donetsk. Kadyrov xem ông này là một « kẻ ăn hại », thiếu sót trong việc cung cấp đầy đủ thông tin cần thiết, tiếp liệu, đạn dược cho những người lính đang cầm súng ở tại địa điểm chiến lược như Donetsk. Trong mắt của Kadyrov, người vừa được tổng thống Vladimir Putin thăng hàm thượng tướng, với thành tích thảm hại đó, Alexandre Lapine chỉ xứng đáng là « thằng lính quèn ». Ramzan Kadyrov còn cho rằng Nga nên dùng bom nguyên tử loại nhẹ để giải quyết vấn đề Ukraina.
Không hiểu rằng, việc tổng thống Putin vừa phong thượng tướng, cấp bậc cao thứ ba trong hàng ngũ quân đội Nga, cho ông Kadyrov có phải là một lời cảnh cáo chủ nhân điện Kremlin gián tiếp gửi đến các tướng lĩnh ở cấp cao nhất trong hàng ngũ quân đội và bên bộ Quốc Phòng Nga ?. Trong trường hợp giả thuyết này được xác nhận thì rõ ràng quân đội Nga, mà đứng đầu là bộ trưởng Quốc Phòng Serguei Choigu và tổng tham mưu trưởng quân đội Nga, Valeri Guerassimov đang chịu búa rìu từ tứ phía : công luận, chính giới, tổng thống Putin và phe diều hâu Nga.
Vẫn trong kịch bản này, câu hỏi kế tiếp là làn sóng phẫn nộ hiện đang nhắm vào quân đội Nga có dừng lại ở đó, hay sẽ tràn vào tận điện Kremlin ? Một số nhà bình luận và chính trị học tại Matxcơva thiên về giả thuyết Vladimir Putin sẽ bị lật đổ. Đầu tháng trước, hơn một chục chính khách Nga, ở cấp địa phương, đã ký một bản kiến nghị đòi tổng thống Putin từ chức và thậm chí là phải bị xét xử về tội phản bội nước Nga, vì « Vladimir Putin là mối đe dọa chính đối với an ninh của nước Nga » như một nghị viên thành phố Saint-Petersbourg, quê hương của ông Putin, đã ghi nhận.
Không ai có thể dự báo về tương lai. Chỉ biết rằng lớp sơn bề ngoài về sức mạnh của quân đội Nga, về quyền lực của chủ nhân điện Kremlin ngày càng để lộ nhiều vết rạn nứt.
***
Quan chức Nga: Quân đội phải ''ngừng lừa dối'' công luận về những thất bại ở Ukraina
Phát biểu trên kênh Telegram hôm 05/10/2022, chủ tịch Ủy Ban Quốc Phòng tại Viện Duma (Hạ Viện Nga), tướng Andreï Kartapolov tuyên bố đã đến lúc quân đội Nga phải « ngừng nói dối » công luận về những thất bại quân sự tại Ukraina.
Trong những ngày qua, chính quyền Kiev liên tục thông báo giải phóng nhiều vùng lãnh thổ ở khu vực miền đông và miền nam. Tại miền đông bắc Ukraina, quân đội Nga gặp khó khăn và đã phải tháo chạy khỏi phần lớn khu vực Kharkiv.
Từ thủ đô Matxcơva thông tín viên Anissa El Jabri giải thích thêm về những lời lẽ hết sức cứng rắn của chủ tịch Ủy Ban Quốc Phòng Hạ Viện Nga :
Andreï Kartapolov nguyên là một sĩ quan trong quân đội và ông hiện đang điều hành Ủy Ban Quốc Phòng tại viện Duma. Nói cách khác, tiếng nói của ông rất có trọng lượng. Tướng Kartapolov đã chọn phát biểu qua kênh Telegram của Vladimir Soloviov, một nhà tuyên truyền với gần 1,3 triệu người theo dõi. Soloviov cũng là một nhân vật nổi tiếng trên đài truyền hình của Nga. Trả lời phỏng vấn trên kênh này, Kartapolov đã không khoan nhượng.
Ông tuyên bố : « Việc đầu tiên cần làm là ngừng nói dối. Đất nước của chúng ta lâm nguy. Kẻ thủ đã hiện diện trên lãnh thổ của chúng ta, không chỉ tại các vùng lãnh thổ vừa mới sáp nhập vào nước Nga, mà ngay cả ở biên giới phía tây. Hầu như tất cả các ngôi làng sát đường biên giới, trong vùng Belgorod, đều đã bị phá hủy. Ai cũng có thể biết được những thông tin đó, khi nghe thống đốc Belgorod, hay các phóng viên chiến trường tường thuật trên kênh Telegram. Nhưng bộ Quốc Phòng thì vẫn giữ nguyên giọng điệu trong các bản báo cáo hàng ngày. Điều đó ai cũng có thể biết được ».
Chiều qua, tổng thống Vladimir Putin vừa tuyên bố « hy vọng » tình hình sẽ ổn định tại các vùng lãnh thổ vừa sáp nhập vào nước Nga. Lời lẽ này như một mệnh lệnh và cũng là một lời đe dọa. Cùng lúc ông Putin đã thăng hàm thượng tướng cho lãnh đạo Cộng hòa Tchetchenia, Ramzan Kadyrov. Đây là cấp bậc cao thứ ba trong hàng ngũ quân đội Nga sau cấp đại tướng và nguyên soái. Ramzan Kadyrov cũng mới vừa chỉ trích mạnh mẽ Alexandre Lapine, phụ trách chiến dịch quân sự tại khu vực Lyman, vừa bị quân đội Ukraina chiếm lại. Cuối tuần qua, Kadyrov đã mạnh mẽ chỉ trích Alexandre Lapine là « kẻ bất tài ».
***
ho đến nay, truyền thông Nhà nước Nga đã im lặng trước các thất bại dồn dập của quân đội Nga và lực lượng ly khai thân Nga, tại miền đông và đông bắc Ukraina, kể cả sau vụ thất thủ tại thành phố chiến lược Lyman thuộc vùng Donbass mà Matxcơva tuyên bố sáp nhập vào Nga. Tuy nhiên, hôm qua, 04/10/2022, nhiều phương tiện truyền thông Nhà nước Nga đã thay đổi giọng điệu.
Nhiều nhà bình luận quân sự Nga đã trực tiếp lên tiếng thừa nhận các thất bại quân sự.
Từ Matxcơva, thông tín viên RFI Anissa el-Jabri ghi nhận thay đổi đáng chú ý này :
‘‘Vào kỳ nghỉ cuối tuần trước khi quân đội Ukraina giành lại thành phố Lyman, truyền thông Nhà nước Nga đã hoàn toàn im lặng. Tuy nhiên, ngày hôm qua, 04/10, trong một chương trình được người Nga theo dõi rất nhiều, công chúng có thể thấy người dẫn chương trình đã chất vấn một chỉ huy quân sự của lực lượng ly khai thân Nga tỉnh Lugansk : ‘‘Vì sao chúng ta lại chỉ tiến được từng mét một, trong lúc họ lại liên tục chiếm được hết làng này đến làng khác ?’’
Điều đáng quan tâm không phải là nội dung câu trả lời, bởi đối thủ của Nga không phải là Ukraina mà là NATO mà là việc nêu ra câu hỏi.
Trên mạng Telegram, các bình luận còn quyết liệt hơn. Sau một loạt các chỉ trích dữ dội rất trực diện của giới dân tộc chủ nghĩa, lên án các chỉ huy quân sự Nga về thất bại tuần trước, chứ không lên án điện Kremlin, quân đội. Lần nay, các nhà báo chuyên về quân sự trên các phương tiện truyền thông Nga, trung thành với điện Kremlin, đã bày tỏ quan điểm dứt khoát trên kênh Telegram, vốn được rất nhiều người theo dõi. Hôm qua, một nhà bình luận rất nổi tiếng được khoảng 800.000 người đăng ký, viết: ‘‘tình hình khó khăn ở miền bắc, căng thẳng ở miền nam’’. Với khoảng 600.000 người đăng ký trên Telegram, một nhà báo rất có uy tín chuyên bình luận về quân sự của tờ Komsomolskaya Pravda, hôm qua, đăng một tin nhắn dài : ‘‘Ở đây có một số người cáo buộc tôi là đã làm mất tinh thần công chúng với những thông tin mà tôi loan tải. Rõ ràng mọi người cần được nghe những thông tin tích cực, nhưng hiện tại tình hình không phải như vậy’’.
Nhà báo này nhấn mạnh: ‘‘Sẽ không có những tin tức tốt lành trong tương lai gần, cả ở mặt trận Kherson, cả ở mặt trận Lugansk. Chúng ta không có đủ lực để giữ được tất cả các vùng đất đã giành được. Vì sao lại như vậy ? Bởi chúng ta không có đủ binh sĩ’’.
Đây dĩ nhiên là một vấn đề quân sự, nhưng cũng còn là một vấn đề mang tính chính trị. Hình ảnh và quan hệ với phương Tây đã không còn là mối quan tâm đối với tổng thống Nga Vladimir Putin. Tuy nhiên đối với chế độ Nga, người lãnh đạo không được phép tỏ ra là một kẻ thua cuộc trước con mắt của dân chúng trong nước’’.
Vladimir Putin ký ban hành luật sáp nhập 4 vùng lãnh thổ của Ukraina
Hôm nay, 05/10/2022, tổng thống Nga Vladimir Putin đã ký luật chính thức sáp nhập bốn vùng lãnh thổ của Ukraina, thuộc các tỉnh Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporijjia. Luật được ký sau khi đã được Quốc Hội lưỡng viện Nga phê chuẩn. Theo Reuters, các đòi hỏi về lãnh thổ của Nga chiếm đến 18% diện tích lãnh thổ Ukraina, cho dù đường biên giới cụ thể chưa được xác lập.
Matxcơva biện minh cho quyết định sáp nhập nói trên với ‘‘các cuộc trưng cầu dân ý’’, tổ chức cấp tốc tại bốn tỉnh của Ukraina hồi cuối tháng 9. Các cuộc trưng cầu dân ý Nga tổ chức trên lãnh thổ Ukraina bị nhiều quốc gia lên án mạnh mẽ. Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc António Guterres lên án hành động ‘‘phi pháp’’, ‘‘không thể chấp nhận trong xã hội hiện đại’’.
Ngày 30/09, Nga dùng quyền phủ quyết bác bỏ một dự thảo nghị quyết của Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc lên án các cuộc trưng cầu dân ý nói trên. Dự thảo nghị quyết nói trên có thể sẽ được chuyển sang bỏ phiếu tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc trong những ngày tới.
