Đệ nhất phu nhân Ukraine Olena Zelenska (giữa) chụp ảnh lưu niệm cùng với Chủ tịch Nghị viện châu Âu Roberta Metsola và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen) khi thuyết phục các lãnh đạo phương Tây ủng hộ cơ chế bồi thường cho Ukraine. Ảnh: EPA
Độc quyền: Ukraine vận động Liên hợp quốc và các đồng minh tìm ra con đường pháp lý rõ ràng cho việc Nga bồi thường thiệt hại chiến tranh.
Ukraine đang phải đối mặt với một cuộc chiến để thuyết phục các đồng minh phương Tây, bao gồm cả Anh, ủng hộ đề xuất về bất kỳ giải pháp hòa bình nào với Moscow, bao gồm các khoản bồi thường hàng trăm tỷ của Nga, một phần bằng cách sử dụng tài sản của nhà nước và tài phiệt Nga bị tịch thu.
Ukraine đang vận động đại hội đồng LHQ thông qua một nghị quyết sẽ trở thành cơ sở cho việc tạo ra một cơ chế bồi thường quốc tế có thể dẫn đến việc tịch thu tài sản nhà nước của Nga ở nước ngoài lên tới 300 tỷ USD (260 tỷ bảng Anh).
Bộ Tư pháp Mỹ cho biết vào tháng 6, Mỹ và các đồng minh đã phong tỏa 30 tỷ USD tài sản của tài phiệt Nga và 300 tỷ USD tài sản của ngân hàng trung ương Nga được giữ ở nước ngoài.
Thứ trưởng Tư pháp Ukraine, Iryna Mudra, đã có mặt ở London vào tuần trước để thảo luận vấn đề này với Bộ Ngoại giao sau khi vận động hành lang Hội đồng Bộ trưởng của Hội đồng châu Âu ở Strasbourg cùng với Olena Zelenska, vợ của Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelenskiy.
Từng là chủ ngân hàng, Mudra đã chỉ đạo các cuộc thảo luận chi tiết về pháp lý và chính trị về bồi thường, tổ chức các cuộc đàm phán ở Đức, Paris và Brussels và với trợ lý thư ký ngân khố Hoa Kỳ, Elizabeth Rosenberg.
Vào cuối cuộc họp cuối cùng ở Strasbourg, các bộ trưởng của Hội đồng châu Âu đã ủng hộ nguyên tắc bồi thường, nhưng đã đưa ra một tuyên bố hơi lấp lửng về các đề xuất cụ thể của Ukraine, nói rằng họ “quan tâm đến các đề xuất của Ukraine nhằm thiết lập một cơ chế bồi thường quốc tế toàn diện, bao gồm, một bước đầu tiên, một đăng ký quốc tế về thiệt hại ”. Bộ trưởng Ngân khố Hoa Kỳ, Janet Yellen, đã nói rằng các khoản bồi thường sẽ là bất hợp pháp theo luật hiện hành của Hoa Kỳ.
Nhưng Ukraine ngày càng trở nên tham vọng rằng bất kỳ định nghĩa nào về một chiến thắng quân sự phải bao gồm thỏa thuận bồi thường của Nga, một yêu cầu mà Moscow sẽ chống lại và làm phức tạp bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào. Vấn đề là riêng biệt với việc thiết lập một cơ chế pháp lý để buộc các nhà lãnh đạo Nga phải chịu trách nhiệm về tội ác chiến tranh.
Những người gần gũi với các cuộc đàm phán về bồi thường ở London đã ấn tượng rằng sự nhiệt tình của Anh về nguyên tắc đối với kế hoạch này đang bị cân nhắc so với các vấn đề pháp lý và quyền tài sản tiềm ẩn liên quan.
Có ý kiến cho rằng nếu tài sản của ngân hàng trung ương Nga bị chiếm đoạt, thay vì chỉ đơn giản là bị đóng băng như hiện nay, bất kỳ tài sản phương Tây nào được giữ ở nước ngoài cũng có thể trở thành con mồi cho việc tịch thu.
Tài sản của nhà nước được bảo vệ ở nước ngoài theo học thuyết về quyền miễn trừ của nhà nước, một nguyên tắc được xác nhận trong các điều luật của Liên hợp quốc năm 2011, quy định này cung cấp cho nhà nước nước ngoài quyền miễn trừ đối với thẩm quyền của các tòa án trong nước, ít nhất là đối với các hoạt động phi thương mại.
Vào tháng 5, kết hợp với trường luật Columbia, Ukraine đã thành lập Dự án Khiếu nại và Bồi thường Quốc tế bao gồm luật sư người Anh Alison Macdonald, cựu cố vấn pháp lý của bộ nhà nước Jeremy Sharpe và hai giáo sư Columbia, Lori Damrosch và Patrick Pearsall.
Họ tuyên bố rằng đã có tiền lệ về việc tịch thu tài sản nhà nước của Nga trong lịch sử, chỉ ra các yêu cầu bồi thường được đưa ra đối với Iraq sau cuộc xâm lược Kuwait, khoản bồi thường mà Iran trả cho Mỹ trong cuộc khủng hoảng con tin ở đại sứ quán và việc Mỹ thu giữ tài sản của ngân hàng trung ương Afghanistan gần đây.
Ukraine chấp nhận rằng hiện tại tài sản nhà nước của Nga ở nước ngoài được hưởng quyền miễn trừ chủ quyền, nhưng tin rằng điều này có thể được thay đổi thông qua luật pháp quốc gia, như đã xảy ra ở Canada. Nó nói rằng một quy trình thứ hai là cần thiết để thu giữ tài sản của các công ty Nga hoặc các nhà tài phiệt.
Việc Yellen cho rằng Mỹ không có thẩm quyền hợp pháp hiện tại để thu giữ tài sản của Nga một phần là do Mỹ không tham gia vào các cuộc chiến vũ trang với Nga và Mỹ không tranh chấp quyền sở hữu hợp pháp của Nga đối với các tài sản này.
Những người khác nói rằng Mỹ có thể triển khai Đạo luật Giao dịch với kẻ thù hoặc Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế. Các khoản bồi thường đã được ủng hộ trong một tuyên bố chung do các bộ trưởng tài chính của Estonia, Latvia, Litva và Slovakia đưa ra. Bộ trưởng Ngoại giao( nay là thủ tướng Anh) Liz Truss bày tỏ sự ủng hộ về nguyên tắc đối với ý tưởng này, nhưng gần đây đã không nhắc lại đề xuất này.
Luật trừng phạt của Anh và châu Âu cho phép các quốc gia đóng băng tài sản của ngân hàng trung ương Nga và một số nhà tài phiệt, nhưng không quy định việc thu giữ vĩnh viễn, chưa nói đến việc họ đơn phương chuyển cho quỹ tái thiết Ukraine.
19.09.2022
