Hai dân tộc không có hòa bình - Xung đột Trung Đông về vấn đề gì?

Binh sĩ Israel ở Bethlehem năm 2014.
(Ảnh: liên minh hình ảnh / Anna Ferensowicz / Pacific Press)

Tác giả Marc Dimpfel - N-TV

Cho đến ngày nay, xung đột ở Trung Đông giữa người Israel và người Palestine vẫn chưa được giải quyết và chiến tranh vẫn tiếp tục nổ ra trong khu vực. Hầu như không có khu vực nào trên thế giới có tình hình chính trị hỗn loạn, điều kiện địa lý bị chia cắt và ý kiến ​​về chúng lại bị phân cực như ở đây. Ngay cả khi các cuộc tấn công gần đây của Hamas nhằm vào Israel là chưa từng có thì cuộc xung đột chỉ có thể được làm sáng tỏ bằng cách nhìn vào lịch sử. Từ đó, những vấn đề gây tranh cãi vẫn tiếp tục thống trị ngày nay có thể được đọc và hiểu rõ hơn.

Israel đã trở thành một quốc gia như thế nào

Kể từ thế kỷ 16, Đế chế Ottoman đã cai trị Palestine, một dải đất hẹp trên Địa Trung Hải, nơi sinh sống chủ yếu của người Ả Rập vào thời điểm đó. Đối với ba tôn giáo gốc Áp-ra-ham - Do Thái giáo, Hồi giáo, Cơ đốc giáo - khu vực này có trách nhiệm tôn giáo to lớn. Nhiều địa điểm hành hương quan trọng nhất của họ nằm ở “Thánh địa”. Khi chủ nghĩa bài Do Thái gia tăng ở châu Âu vào cuối thế kỷ 19, hàng chục nghìn người Do Thái đã di cư đến Palestine. Trong thời gian này, phong trào dân tộc Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái nổi lên nhằm mục đích thành lập một nhà nước dân tộc Do Thái.

Vương quốc Anh chinh phục Palestine trong Thế chiến thứ nhất. Đầu tiên họ hứa sẽ trả lại nền độc lập cho người Ả Rập, và ngay trước khi chiến tranh kết thúc họ cũng trao cho người Do Thái triển vọng thành lập một nhà nước. Năm 1920, Hội Quốc Liên, tiền thân của Liên Hiệp Quốc ngày nay, đã trao cho người Anh quyền ủy trị Palestine. Sự gia tăng nhập cư của người Do Thái đang dẫn đến sự gia tăng các cuộc đụng độ bạo lực giữa người Ả Rập và người Do Thái. Trong bối cảnh cuộc đàn áp người Do Thái ở châu Âu và nạn diệt chủng của Đảng Xã hội Quốc gia, tỷ lệ dân số của họ đang dần tăng lên và vào năm 1945, con số này đã là 30%. Người Anh không còn thấy mình ở vị thế có thể kiểm soát được tình trạng căng thẳng ngày càng gia tăng. Năm 1947, họ trả lại quyền ủy thác cho Liên hợp quốc.

Đại hội đồng Liên Hợp Quốc sau đó quyết định chia khu vực này thành một quốc gia Do Thái và Ả Rập. 1,3 triệu người Palestine, vào thời điểm này sở hữu 90% đất đai, được trao 43% tổng diện tích, phần còn lại thuộc về khoảng 600.000 người Do Thái. Jerusalem nên được đặt dưới sự quản lý quốc tế. Một bộ phận lớn người Do Thái chấp nhận kế hoạch này, nhưng các nhà lãnh đạo Ả Rập bác bỏ nó. Giữa cuộc xung đột sôi sục này, người Anh đã rút lui vào ngày 14 tháng 5 năm 1948. Cùng ngày, David Ben-Gurion tuyên bố thành lập Nhà nước Israel. Từ quan điểm của người Do Thái, sau nhiều thế kỷ bị đàn áp, giờ đây đã có nơi trú ẩn an toàn cho người Do Thái từ khắp nơi trên thế giới. Từ góc nhìn của người Ả Rập, "Nakba" bắt đầu, thảm họa trong đó hàng trăm nghìn người Palestine phải chạy trốn và phải di dời.

Một quốc gia, nhiều cuộc chiến

Ngay sau tuyên bố của Ben-Gurion, các cường quốc thế giới là Hoa Kỳ và Liên Xô đã công nhận nhà nước mới. Trong khi đó, những người hàng xóm Ả Rập tuyên chiến với anh ta. Cùng đêm đó, quân đội Ai Cập, Syria, Iraq và Lebanon tấn công. Nhưng Israel không chỉ có thể tự mình chống lại cuộc xâm lược mà còn đang chinh phục phần lớn khu vực vốn dành cho người Palestine. Khoảng 700.000 người Ả Rập bị trục xuất và sống như người tị nạn kể từ đó. Với hiệp định đình chiến năm 1949, lãnh thổ của Israel đã tăng thêm gần một phần ba. Biên giới này vẫn hình thành nên vùng trung tâm của Israel ngày nay.
 

Cuộc chiến đầu tiên kéo theo nhiều cuộc chiến khác. Thời điểm mang tính quyết định nhất trong lịch sử khu vực là Chiến tranh Sáu ngày năm 1967. Quân đội Israel tàn phá Ai Cập, Syria và Jordan, đồng thời Israel chiếm đóng Đông Jerusalem, Cao nguyên Golan, Dải Gaza và Bờ Tây. Một lần nữa, hàng trăm ngàn người Palestine đang bị trục xuất hoặc hiện đang sống dưới sự quản lý của quân đội Israel. Israel cũng đang bắt đầu xây dựng các khu định cư Do Thái đầu tiên ở Bờ Tây. Hậu quả của cuộc chiến này tiếp tục định hình cuộc xung đột ở Trung Đông cho đến ngày nay.

Và bạo lực không bao giờ kết thúc. Israel chỉ giành chiến thắng trong Chiến tranh Yom Kippur vào năm 1973, một cuộc tấn công bất ngờ chủ yếu do Ai Cập và Syria thực hiện, với tổn thất nặng nề. Năm 1987, Intifada đầu tiên (tiếng Ả Rập có nghĩa là rũ bỏ) nổ ra, cuộc nổi dậy của người Palestine chống lại sự chiếm đóng của Israel ở Bờ Tây và Dải Gaza. Nó được thực hiện thông qua các cuộc biểu tình và đình công, nhưng cũng dưới hình thức các cuộc nổi dậy bạo lực. Nhóm khủng bố Hồi giáo Hamas được thành lập với mục tiêu được tuyên bố là tiêu diệt Israel. Tổ chức này được hỗ trợ bởi các quốc gia Ả Rập xung quanh và đặc biệt là Iran.

Hy vọng hòa bình chỉ tồn tại trong thời gian ngắn

Năm 1993 đã có hy vọng về một giải pháp hòa bình. Israel và Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO), một liên minh của các đảng phái Palestine, đã công nhận quyền tồn tại của nhau trong Hiệp định Oslo. Fatah, đảng lớn nhất trong PLO, từ bỏ chủ nghĩa khủng bố. Israel muốn rút dần khỏi các vùng lãnh thổ mà nước này chiếm đóng năm 1967. Cuộc bầu cử lần đầu tiên diễn ra ở lãnh thổ Palestine. Lãnh đạo PLO Yasser Arafat, Ngoại trưởng Israel Shimon Peres và Thủ tướng Izchak Rabin nhận giải Nobel Hòa bình một năm sau đó.

Một vụ ám sát đã ngăn chặn tiến trình hòa bình vào tháng 11 năm 1995. Rabin bị một sinh viên Do Thái cực đoan bắn chết ở Tel Aviv. Xung đột lại bùng lên. Intifada thứ hai nổ ra vào năm 2000 và đẫm máu hơn đáng kể so với lần đầu tiên. Những người Palestine có tổ chức quân sự đang tấn công Israel bằng các vụ đánh bom liều chết và tấn công khủng bố, còn Israel thì đang tự vệ ồ ạt bằng các phương tiện quân sự. Hàng ngàn người chết. Năm 2005, intifada thứ hai kết thúc bằng lệnh ngừng bắn. Trong một bước đi đơn phương, tức là không đàm phán trước với người Palestine, Israel sẽ rút khỏi Dải Gaza.

Trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2005 ở vùng lãnh thổ Palestine, nhà lãnh đạo Fatah ôn hòa hơn Mahmoud Abbas đã giành chiến thắng. Tuy nhiên, một năm sau, Hamas đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử quốc hội. Có hai định hướng khác nhau: Fatah về cơ bản công nhận Israel và hình dung ra một nhà nước thế tục cho người Palestine; Hamas nhằm mục đích thiết lập một chế độ thần quyền và tiêu diệt Israel. Năm 2007, sự căng thẳng này nổ ra trong “Trận chiến vì Gaza” trong những trận chiến giống như nội chiến, từ đó Hamas nổi lên là người chiến thắng. Kể từ đó nó đã có quyền lực ở Dải Gaza. Kể từ đó, những kẻ khủng bố thường xuyên tấn công lãnh thổ Israel. Hệ thống phòng không Iron Dome của Israel có thể đánh chặn hầu hết các loại tên lửa tự chế của Gaza.

Ngày nay có khoảng chín triệu người sống ở Israel, khoảng 20% ​​trong số đó là người Ả Rập cũng như các nhóm thiểu số khác. Phần lớn dân số Do Thái cũng không đồng nhất; một số sống cuộc sống thế tục, những người khác nghiêm túc theo đạo. Về mặt chính trị, đất nước bị chia rẽ: hàng chục nghìn, đôi khi hàng trăm nghìn, sẽ xuống đường trong nhiều tháng vào năm 2023 để phản đối cải cách tư pháp do Thủ tướng Benjamin Netanyahu và các đối tác liên minh cực hữu của ông thúc đẩy. Nhưng sau đó các vụ thảm sát của Hamas đã đẩy đất nước vào cuộc chiến với những kẻ thống trị ở Gaza.

Tình hình ở Dải Gaza thế nào?

Kể từ khi Hamas cai trị Dải Gaza, Israel đã phong tỏa hoàn toàn dải Gaza. Đất nước này kiểm soát tất cả các tuyến đường bộ và đường biển cũng như khu vực trên không. Chỉ có một cửa khẩu biên giới Rafah tới Ai Cập. Israel cũng kiểm soát việc xuất nhập khẩu hàng hóa; một hệ thống đường hầm được sử dụng để buôn lậu chạy qua khu vực. Khoảng hai triệu dân sống trong những khu vực chật hẹp, một nửa trong số đó dưới 15 tuổi. Nhiều người chưa bao giờ rời khỏi Dải Gaza. Tỷ lệ thanh niên thất nghiệp cao, với gần 40% dân số sống trong cảnh nghèo đói. Nhu cầu này giúp Hamas dễ dàng chiêu mộ những thanh niên ghét Israel.

Bờ Tây là gì?

Lãnh thổ thứ hai của Palestine, Bờ Tây, hay còn gọi là Bờ Tây, là một vùng lãnh thổ chắp vá về chính trị và hành chính. 2,5 triệu người Palestine sống ở đây, cũng như ước tính khoảng 700.000 người Do Thái ở khoảng 200 khu định cư. Đất nước được chia thành ba khu vực. Tại Khu A, Chính quyền Palestine dưới sự lãnh đạo của Fatah Abbas có tiếng nói; họ chủ yếu quản lý các thành phố lớn hơn như Ramallah - tổng cộng khoảng 18% diện tích. Ở Khu B (20%), người Palestine nắm quyền quản lý và người Israel nắm quyền quản lý an ninh. Khu C, cho đến nay là phần lớn nhất với 62% diện tích, do Israel kiểm soát.

Người Israel và người Palestine sống trong những điều kiện khác nhau ở Bờ Tây. Israel đang xây dựng mạng lưới đường bộ riêng giữa các khu định cư mà người Palestine thường không được phép sử dụng. Ví dụ, ở khu B và C, giấy phép xây dựng được cấp hoặc từ chối bởi Israel. Trên thực tế, có một hệ thống pháp luật khác dành cho người Israel và người Palestine ở Bờ Tây. Theo Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, hệ thống này ngày càng hạn chế các quyền dân sự của người Palestine và có đặc điểm là tùy tiện. Không giống như Dải Gaza, phần lớn Bờ Tây thực sự bị Israel chiếm đóng.

Chính sách giải quyết gây căng thẳng

Phần lớn trong số 700.000 người Israel ở Bờ Tây sống trong các khu định cư mà Liên hợp quốc xếp vào loại vi phạm luật pháp quốc tế. Nhiều khu định cư trong số đó đã được luật pháp Israel hợp pháp hóa, nhưng ngay cả những khu định cư mà Israel phân loại là bất hợp pháp cũng thường được quân đội Israel bảo vệ. Trái ngược với yêu cầu của Liên Hợp Quốc, chính phủ Netanyahu đang tạo thêm động lực cho nỗ lực giải quyết và đang thúc đẩy xây dựng. Một số người Israel định cư ở Bờ Tây vì lý do ý thức hệ, coi khu vực này là một phần của "Miền đất hứa". Những người khác có được động lực từ trợ cấp của chính phủ. Bạo lực giữa người định cư và người Palestine xảy ra thường xuyên. Các khu định cư đang khiến lãnh thổ Palestine ngày càng bị chia cắt và do đó được coi là trở ngại cho giải pháp hòa bình.

Tranh chấp về tình trạng của Jerusalem

Xung đột ở Trung Đông cũng xoay quanh các yêu sách đối với thành phố Jerusalem. Nó từng được cho là nằm dưới sự quản lý quốc tế, nhưng vào năm 1948 nó đã bị chia cắt. Israel đã chinh phục phần phía đông Ả Rập của thành phố vào năm 1967 và chiếm đóng khu vực này kể từ đó. Nguồn gốc của ngọn lửa cũng là Núi Đền, nơi linh thiêng đối với người Do Thái và người Hồi giáo. Trong số những thứ khác, đây là nơi có Nhà thờ Hồi giáo Al-Aqsa, một trong những địa điểm quan trọng nhất của đạo Hồi. Ngày nay, người Palestine coi Đông Jerusalem là thủ đô của họ và Israel duy trì một Jerusalem không thể chia cắt dưới chủ quyền của Israel. 600.000 người sống ở Đông Jerusalem, 360.000 người là người Ả Rập và số còn lại là người định cư Do Thái.

Điều gì xảy ra với những người tị nạn?

Nguồn: ntv.de