Derek Grossman/ Nikkei - Biên dịch: FB Việt Tân
Cuộc chiến của Nga ở Đông Âu đã khiến các nhà quan sát an ninh vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương so sánh giữa hoàn cảnh của Ukraine và hoàn cảnh của Đài Loan đối diện với tham vọng của Trung Quốc.
Ukraine và Đài Loan đều là các quốc gia dân chủ có xung đột với một cường quốc láng giềng theo chủ nghĩa xét lại và độc tài. Thậm chí, lập luận của Vladimir Putin cho rằng Ukraine không phải là một quốc gia có chủ quyền, dường như là lặp lại lời của Tập Cận Bình và mọi nhà lãnh đạo Trung Quốc trước ông ta, rằng: Đài Loan chỉ là một tỉnh nổi loạn và sẽ được “thống nhất” với Đại lục, bằng các biện pháp hòa bình hay biện pháp quân sự nếu cần thiết.
Tuy nhiên, ngoài hai điểm tương tự đáng chú ý này, hoàn cảnh của Ukraine và Đài Loan không có gì giống nhau. Trong khi đó, trường hợp của một quốc gia Ấn Độ - Thái Bình Dương khác có nhiều điểm tương tự với Ukraine hơn, đó là Việt Nam.
Cũng là một nhà nước xã hội chủ nghĩa do một Đảng Cộng sản độc tài cai trị, Hà Nội đang chịu áp lực ngày càng lớn từ Trung Quốc, đặc biệt là xung quanh các tuyên bố chủ quyền chồng chéo ở Biển Đông.
Tuy Trung Quốc không đe dọa xâm lược Việt Nam như Nga đã làm với Ukraine, nhưng các cuộc giao tranh trên biển giữa hai quốc gia châu Á, đôi khi gây thương vong, đã từng diễn ra. Và một biến cố trên biển có thể lan rộng thành một sự đụng độ tại biên giới chung của hai nước. Kịch bản này có nhiều khả năng xảy ra hơn là một cuộc xâm lược Đài Loan trong ngắn hạn.
Việt Nam không có liên minh an ninh với bất kỳ cường quốc hoặc mạng lưới liên minh nào, đó chính là điều khiến Ukraine dễ bị tấn công. Chính sách đối ngoại không liên kết của Hà Nội kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, có nghĩa là Trung Quốc có thể tấn công Việt Nam mà không sợ bị các quốc gia mạnh hơn trả đũa. Mặc dù quan hệ Hoa Kỳ-Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, nhưng quan hệ đối tác "toàn diện" của Hoa Thịnh Đốn với Hà Nội vẫn ở cấp độ quan hệ đối tác thấp nhất, trong hệ thống phân cấp của Việt Nam.
Sự sụp đổ của Liên Xô khiến Việt Nam cảm thấy bị các liên minh hắt hủi, đến mức Hà Nội thậm chí không có liên minh an ninh với người bạn lâu đời là Nga. Điều này khiến Việt Nam thực sự “đơn độc” ở Biển Đông.
Nếu so sánh, Philippines cũng có các tuyên bố chủ quyền chồng lấn với Trung Quốc nhưng Manila có thể dựa vào quan hệ đồng minh với Washington để lớn tiếng đáp trả Bắc Kinh.
Có thể nói, Đài Loan cũng không có liên minh với Hoa Kỳ hoặc bất kỳ cường quốc nào khác. Tuy nhiên, mặc dù Hoa Kỳ đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đài Bắc vào năm 1979, nhưng tất cả các chính phủ Hoa Kỳ từ lúc đó đến nay đều hỗ trợ cho Đài Loan những vũ khí cần thiết để phòng thủ, dưới sự bảo trợ của Đạo luật Quan hệ Đài Loan.
Hơn nữa, mới vào tháng 10 năm ngoái, Tổng thống Joe Biden đã hai lần khẳng định rằng Mỹ đã chuẩn bị sẵn sàng để bảo vệ Đài Loan nếu Trung Quốc tiến hành một cuộc tấn công quân sự nhắm vào hòn đảo này. Việt Nam không có được sự bảo trợ này.
Việt Nam, giống như Ukraine, trước đây cũng đã bị tấn công bởi nước láng giềng lớn hơn mình. Nga chiếm Crimea vào năm 2014 và xâm nhập vào khu vực biên giới Donetsk và Luhansk của Ukraine. Tương tự, Trung Quốc đã chiếm một phần quần đảo Hoàng Sa từ Việt Nam Cộng Hòa vào năm 1974 và từ chối trao trả lại sau khi Việt Nam thống nhất dưới chế độ cộng sản. Sau đó, vào năm 1979, Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc xâm lược qua biên giới để "dạy cho Việt Nam một bài học" vì đã can thiệp vào Campuchia chống lại Khmer Đỏ do Trung Quốc hậu thuẫn.
Mạng xã hội Việt Nam đã xôn xao về những điểm tương đồng này, kể từ khi bắt đầu cuộc khủng hoảng Nga-Ukraine. Theo một bài bình luận gần đây, điều duy nhất đã cứu Việt Nam khỏi một cuộc xâm lược toàn diện là nhờ lúc đó Việt Nam liên minh với Liên Xô. Nhưng nay liên minh này không còn tồn tại nữa.
Sau cuộc chiến 1979, Trung Quốc đã tiếp tục thực hiện các hành động quân sự chống lại Việt Nam. Ví dụ, vào năm 1988, Trung Quốc đã đánh đuổi các lực lượng Việt Nam tại đảo Gạc Ma thuộc quần đảo Trường Sa. Trong một thập niên qua, Trung Quốc đã xây dựng các căn cứ quân sự trên các đảo nhân tạo ở quần đảo Trường Sa và triển khai lực lượng đến quần đảo Hoàng Sa.
Với lực lượng hải quân lớn nhất thế giới cùng lực lượng hải cảnh và lực lượng dân quân đánh cá lớn nhất khu vực, Trung Quốc thường xuyên tuần tra các khu vực tranh chấp và buộc các đối thủ phải rút ra khỏi khu vực. Vào đầu tháng 3, quân đội Trung Quốc đã tiến hành một hoạt động trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, có thể là để trục vớt một chiến đấu cơ bị rơi, mà không được sự cho phép của Hà Nội.
Còn trên đất liền, vào năm ngoái Bắc Kinh đã công khai hóa việc thành lập ít nhất một căn cứ của quân đội Trung Quốc, với tên lửa và máy bay trực thăng, gần biên giới với Việt Nam.
Luật Ranh Giới Đất Liền, mới được Bắc Kinh thông qua vào năm 2021, khuyến khích việc bảo vệ tích cực các biên giới của Trung Quốc bằng vũ lực, gợi ý rằng các đơn vị quân đội Trung Quốc đóng tại các căn cứ này có thể được trang bị vũ khí mạnh mẽ để gây thêm áp lực đối với Việt Nam.
Đài Loan cũng phải đối mặt với các mối đe dọa ngày càng tăng, đặc biệt là các máy bay chiến đấu của Trung Quốc bay gần hoặc xâm nhập vào vùng nhận dạng phòng không của hòn đảo. Tuy nhiên, Trung Quốc chưa bao giờ thực hiện bất kỳ hành động quân sự trực tiếp nào chống lại Đại Loan, kể từ khi chính phủ Quốc dân đảng chạy đến hòn đảo này, vào cuối cuộc nội chiến Trung Quốc năm 1949. Điều này không có nghĩa là quan hệ xuyên eo biển đã không từng xảy ra xung đột.
Trong các năm 1954-55 và 1958, quân đội Trung quốc đã nã pháo vào các tiền đồn quân sự của Đài Loan ở Jinmen và Matzu, gần bờ biển của Trung Quốc. Ngoài ra, vào các năm 1995 và 1996, Bắc Kinh đã phóng tên lửa gần Đài Loan để phản đối chuyến thăm Hoa Kỳ của Tổng thống Đài Loan, khi đó là ông Lý Đăng Huy. Tuy nhiên, về tổng thể, Bắc Kinh đã hạn chế thực hiện các hành động quân sự chống lại Đài Loan. Ngược hẳn với chính sách của Trung Quốc đối với Việt Nam.
Trung Quốc cũng ước tính là có thể dễ dàng đánh bại Việt Nam trong một cuộc xung đột vũ trang thông thường. Tuy nhiên, không chắc là Trung Quốc có thể thắng Việt Nam trong một cuộc xung đột du kích kéo dài, giống như đánh giá của Nga trước chiến tranh về sự kém cỏi của các lực lượng Ukraine.
Sức mạnh quân sự của Trung Quốc lớn hơn Việt Nam rất nhiều. Việt Nam thua xa Trung Quốc về mọi mặt từ quân số cho đến số lượng và mức độ tối tân của các loại vũ khí.
Ngân sách quốc phòng của Bắc Kinh hiện nay ở vào khoảng 230 tỷ mỹ kim, cao hơn gấp 32 lần ngân sách ước tính 7 tỷ mỹ kim của Hà Nội. Hơn nữa, Trung Quốc đã đầu tư rất nhiều vào chuyên nghiệp hóa quân sự, đặc biệt là để tăng cường sự phối hợp tác chiến giữa các binh chủng, để trở thành một lực lượng vũ trang "đẳng cấp thế giới" theo hướng dẫn của ông Tập Cận Bình.
Ngược lại với Việt Nam, Đài Loan đã đầu tư rất nhiều vào việc mua sắm hoặc phát triển các khả năng phòng thủ, có thể tạo nhiều khó khăn cho nỗ lực xâm lược của Bắc Kinh.
Đài Loan sở hữu các tên lửa địa đối không, như các dàn tên lửa Patriot của Mỹ và tên lửa hành trình chống chiến hạm.
Đài Loan cũng được hưởng lợi từ sự hỗ trợ kéo dài nhiều thập niên trong việc mua sắm các hệ thống vũ khí tiên tiến từ Mỹ, bao gồm cả việc mua 66 máy bay chiến đấu F-16V vào năm ngoái để tăng cường khả năng không chiến và tuần tra. Đài Loan đã ưu tiên tăng cường sự phối hợp tác chiến giữa các binh chủng và hoàn thiện khả năng chiến đấu của không quân và hải quân. Trong khi đó, sự phối hợp tác chiến giữa các binh chủng của quân đội của Việt Nam được đánh giá là khá yếu kém.
Về mặt địa lý, đánh chiếm hòn đảo Đài Loan phức tạp hơn nhiều so với cuộc xâm lược Ukraine trên đất liền của Nga. Nga tập trung quân dọc theo biên giới và xâm chiếm các phần đất bằng phẳng và tiếp giáp. Trong khi đó, Trung Quốc sẽ phải tiến hành thành công chiến dịch đổ bộ vào Đài Loan và có nguy cơ bị nhiều tổn thất khi đi qua eo biển Đài Loan. Còn Việt Nam có đường biên giới chung trên đất liền với Trung Quốc, nên không tạo bất kỳ thách thức địa lý khó khăn nào, tương tự như giữa Ukraine và Nga.
Tóm lại, nếu so sánh với cuộc chiến Nga xâm lược Ukraine, thì kịch bản một biến cố ở Biển Đông leo thang thành một cuộc xung đột lớn hơn trên đất liền giữa Trung Quốc và Việt Nam có nhiều điểm tương đồng hơn là kịch bản Trung Quốc đánh chiếm Đài Loan.
Kết luận này, một mặt cho thấy Đài Loan không dễ bị tấn công như Ukraine. Mặt khác, Hoa Kỳ cần đánh giá lại tình thế dễ bị nguy hiểm của Việt Nam.
-------
Ông Derek Grossman là nhà phân tích quốc phòng cấp cao của RAND Corp., một tổ chức phi lợi nhuận, phi đảng phái. Trước đây, ông từng là cố vấn tình báo tại Ngũ Giác Đài.
Nguồn: https://asia.nikkei.com/.../Ukraine-conflict-echoes...
