Một người biểu tình giơ cao tấm biển với biểu ngữ "Loại Nga ra khỏi SWIFT", trong một cuộc biểu tình tại Đức, 26/02/2022. AFP - YANN SCHREIBER

  Thu Hằng - RFI

Sau một thời gian do dự, ngày 27/02/2022, phương Tây đã quyết định loại nhiều ngân hàng Nga khỏi hệ thống Swift. Được coi là “vũ khí hạt nhân” trên bình diện tài chính, hệ thống Swift sẽ tác động nghiêm trọng đến nền kinh tế và người dân Nga nhưng các nước trên thế giới cũng bị vạ lây. Vậy hệ thống Swift là gì ? Đài truyền hình Pháp France 24 giải thích trong bài viết ngày 25/02/2022. 

Swift là tên viết tắt của “Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication” (Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu). Được thành lập năm 1973, công ty tư nhân có trụ sở ở Bỉ đã xây dựng một mạng lưới khổng lồ về thông tin được bảo mật tối đa dành riêng cho các giao dịch tài chính.  

Cụ thể, theo giải thích với France 24 của bà Yamina Fourneyron, giáo sư khoa học kinh tế tại đại học Lorraine (Pháp), “Swift là một trung gian tin học không thực hiện các lệnh chuyển tiền nhưng tập trung những lệnh chuyển tiền giữa khách hàng của các ngân hàng khác nhau. Đó là một công cụ quan trọng để tạo thuận lợi và bảo đảm an toàn cho các giao dịch lớn”. 

Hiệp hội này hiện có hơn 11.000 ngân hàng ở khoảng 200 nước trên thế giới và đóng vai trò quan trọng trong hoạt động tài chính quốc tế. Năm 2021, mạng lưới này đã chuyển khoảng 10,6 tỉ lệnh thanh toán trên khắp toàn cầu. Để loại khoảng 300 ngân hàng và thể chế Nga khỏi hệ thống này, các nước phương Tây phải gây sức ép đối với công ty và thuyết phục ít nhất 13 trên 25 thành viên của hội đồng quản trị của Swift đưa ra quyết định trên.   

Hậu quả “tàn khốc” cho Nga  

Loại một quốc gia khỏi hệ thống Swift không phải là điều chưa từng có. Biện pháp này đã được áp dụng đối với Bắc Triều Tiên năm 2017 sau hàng loạt vụ thử tên lửa. Tiếp theo là Iran trong thời gian từ 2012 đến 2016 và được tổng thống Mỹ Donald Trump tái áp dụng năm 2018. Biện pháp này từng được cân nhắc áp dụng đối với Nga sau khi chính quyền tổng thống Putin sáp nhập bán đảo Crimée năm 2014.   

Trung tâm Carnergie Matxcơva từng lưu ý là hậu quả của việc các ngân hàng Nga bị cắt đứt khỏi hệ thống sẽ rất “tàn khốc, đặc biệt là trong ngắn hạn”. Ví dụ “sau khi các ngân hàng Iran bị loại khỏi hệ thống Swift, nước này bị mất gần một nửa thu nhập từ xuất khẩu dầu lửa và 30% ngoại thương”.  

Trong trường hợp bị trừng phạt, hoạt động của hệ thống ngân hàng Nga sẽ bị chậm lại. Các doanh nghiệp của nước này phải tìm cách khác để giao dịch với nước ngoài. Giáo sư Yamina Fourneyron giải thích : “Cứ thử hình dung một nhà xuất khẩu Nga muốn mua rượu sâm banh Pháp. Họ sẽ bị chặn vì ngân hàng Nga không thể chuyển lệnh chuyển tiền đến ngân hàng Pháp. Doanh nghiệp Nga sẽ phải thanh toán bằng tiền mặt hoặc phải có một tài khoản khác trong một ngân hàng kết nối với Swift ở một nước khác, ví dụ ở Pháp hay ở Chypre”.   

Để giảm bớt hiệu quả của biện pháp trừng phạt này, các ngân hàng Nga có thể sẽ dựa vào một hệ thống truyền tin bảo mật thay thế khác, đó là hệ thống SPFS, được Ngân hàng Nga khởi động từ năm 2014 sau khi cộng đồng quốc tế dọa loại Nga khỏi Swift vì sáp nhập bán đảo Crimée của Ukraina. SPFS có cùng dịch vụ như Swift nhưng hiện chỉ có khoảng 20 ngân hàng nước ngoài sử dụng.  

Về mặt lý thuyết, một doanh nghiệp Nga có thể yêu cầu một ngân hàng Ấn Độ, tham gia hệ thống SPFS, thực hiện lệnh chuyển tiền qua hệ thống Swift vì một ngân hàng có thể cùng lúc là thành viên của nhiều mạng lưới truyền thông tin. Tuy nhiên, “cách làm này sẽ lâu hơn và tốn kém hơn vì phải qua thêm một trung gian”, theo giải thích của giáo sư Pháp Yamina Fourneyron. “Điều này chắc chắn sẽ khiến hoạt động của doanh nghiệp Nga phức tạp hơn. Nhưng nhìn vào tốc độ đổi mới tài chính, Ấn Độ và Trung Quốc sẽ hoàn toàn có khả năng đề xuất những giải pháp thay thế”.  

Con dao hai lưỡi cho phương Tây   

Loại Nga khỏi hệ thống Swift còn có thể thúc đẩy điện Kremlin tăng tốc phát triển mạng lưới thay thế của Nga và tác động đến các giao dịch bằng đô la được tiến hành qua Swift. Sự phát triển của hệ thống SPFS không phải là tin tốt cho Washington, trong khi Nga cũng có tham vọng gộp hệ thống của họ với dịch vụ tương tự của Trung Quốc : CIPS (Cross-Border Inter-Bank Payments System).  

Mục tiêu lâu dài của Nga và Trung Quốc là đưa các nước đang phát triển như Ấn Độ và Iran vào mạng lưới mới này và khẳng định sự độc lập của họ với các định chế tài chính Mỹ.  

Cuối cùng, biện pháp loại Nga khỏi Swift cũng khiến nhiều doanh nghiệp châu Âu gặp khó khăn, kể cả các doanh nghiệp Pháp như tập đoàn TotalEnergie hay ngân hàng Société Générale hoạt động rất mạnh ở Nga. Từ nhiều năm nay, Pháp là nhà đầu tư nước ngoài lớn thứ hai ở Nga và là chủ lao động lớn nhất, sử dụng 160.000 nhân viên. Giáo sư khoa học kinh tế Yamina Fourneyron giải thích với France 24 : “Sẽ còn có vấn đề với việc mua khí đốt Nga ở châu Âu. Để thanh toán cho các doanh nghiệp Nga, các nước châu Âu cũng sẽ phải đi đường vòng” và điều này sẽ khiến giá năng lượng đang ở mức cao còn tăng thêm nữa.  

Nói tóm lại, loại các ngân hàng Nga khỏi hệ thống Swift là “con dao hai lưỡi”. Dù gây hậu quả “tàn khốc” cho nền kinh tế Nga nhưng quyết định này cũng gây thiệt hại cho các nước phương Tây.

 

Phương Tây loại nhiều ngân hàng Nga khỏi hệ thống Swift

Sau một thời gian do dự và bất đồng do Đức và Hungary, các nước phương Tây đã quyết định loại nhiều ngân hàng Nga khỏi hệ thống ngân hàng Swift. Biện pháp được cho là « vũ khí nguyên tử » nằm trong loạt trừng phạt mới được phương Tây công bố ngày 26/02/2022 nhắm vào chính quyền của tổng thống Putin.
 

Trong một thông cáo chung, được AFP trích dẫn, Nhà Trắng cho biết là các nhà lãnh đạo Ủy Ban châu Âu, Pháp, Đức, Ý, Anh, Canada và Mỹ đã nhất trí « tiếp tục buộc Nga trả giá và sẽ cô lập thêm Nga khỏi hệ thống ngân hàng quốc tế và nền kinh tế » của những nước này. Trước mắt, các nước phương Tây loại « một số ngân hàng Nga khỏi hệ thống thông tin Swift », các biện pháp tiếp theo sẽ được đưa ra trong những ngày tới.

Có khoảng 300 ngân hàng Nga tham gia hệ thống Swift, tên viết tắt của Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication (Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu), được một công ty có trụ sở ở Bỉ thành lập năm 1973 và hiện có hơn 11.000 ngân hàng ở khoảng 200 nước trên thế giới tham gia.

Theo giải thích với France 24 ngày 25/02 của bà Yamina Fourneyron, giáo sư khoa học kinh tế tại đại học Lorraine (Pháp), « Swift là một trung gian tin học không thực hiện các lệnh chuyển tiền nhưng tập trung những lệnh chuyển tiền giữa khách hàng của các ngân hàng khác nhau ». 

Trong thông cáo ngày 26/02, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu nhấn mạnh : « Loại những ngân hàng Nga khỏi hệ thống tài chính thế giới sẽ ngăn họ thực hiện phần lớn các giao dịch tài chính quốc tế và sẽ chặn hoạt động xuất nhập khẩu của Nga ». Tuy nhiên, các ngân hàng đối tác nước ngoài cũng không thể giao dịch với ngân hàng Nga bị cấm.

Ngoài ra, phương Tây cũng sẽ ngăn Matxcơva sử dụng « ngân khố chiến tranh » bằng cách phong tỏa tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga, ngừng các giao dịch và khiến Nga không bán được những tài sản đó. Cuối cùng, phương Tây cũng sẽ cấm các nhà tài phiệt Nga sử dụng cổ phiếu trên thị trường những nước này. Chương trình « Hộ chiếu vàng » dành cho giới nhà giầu Nga cũng sẽ được xem xét đình chỉ.

Theo AFP, một nhóm giám sát gồm các chuyên gia của hai bờ Đại Tây Dương sẽ được thành lập vào tuần tới để thực hiện các biện pháp trừng phạt tài trên « qua việc xác định và phong tỏa tài sản của những cá nhân và thực thể bị nhắm đến ».

https://www.rfi.fr/vi/qu%E1%BB%91c-t%E1%BA%BF/20220227-lo%E1%BA%A1i-nga-...